آقای رییسی (رییس جمهوری پیشین ایران) در مدتی کوتاه کارهای بسیار زیادی را بی سر و صدا پیش برد و معلوم بود که دارد با برنامه (نقشه راه) دقیق پیش می‌رود؛ از جمله روابط با همسایگان را تقویت کرد. در نتیجه بحران ارمنستان با آذربایجان تقریبا پایان گرفت. رابطه ایران با آذربایجان و ارمنستان و در نتیجه ترکیه بهبود یافت.
رابطه با عربستان و شیخ نشین‌ها نیز خوب شد، روابطی که خصمانه بود و باعث می‌گردید تا غرب با سواستفاده از آن جنگ در میان همسایگان بیندازد و خود سود ببرد.
تمام اینها منطقه را آرام کرد ولی اسرایل همچنان معضل منطقه باقی مانده است.
پیش از ارسال کشتی به غزه میان اسرایل و ترکیه اختلاف افتاده بود. اردوغان نیروهای بلند مرتبه ارتشی طرفدار اسرایل را دستگیر کرد. در نتیجه اسرایل در میان آنانی که در کشتی به طرف غزه بودند فقط شهروندان ترکیه را کشت که انتقام کشی بود ولی ترکیه نتوانست جواب مناسب بدهد و عقب نشینی کرد. پس داستان اختلافات ترکیه با اسرایل در این دو سه دهه بسیار سخت و گاه خشونت آمیز بوده است. داستان اختلافات آنها در چند دهه پیشین و مخصوصا دخالت‌های اسرایل در امور داخلی ترکیه جای خود دارد. ولی ترکیه هیچگاه نتوانست در اسرایل دخالتی داشته باشد و این به صورت عقده‌ای در میان رهبری و مردمان این کشور همچنان باقی مانده است.
ماجرای کودتای گولن برعلیه اردوغان که بعد به آمریکا رفت نشان از دخالت‌های غرب در امور داخلی ترکیه دارد.
داستان نفوذ کشورهای محتلف غرب و مخصوصا اسرایل و آمریکا در ترکیه عمیق است پس در نتیجه تضاد میان آنها نیز گسترده است. و این عقده حقارت و کینه ترکیه نسبت به آنها بهر صورت جایی خود را نشان خواهد داد.
در نتیجه اکنون شاید ترکیه نیز همانند عربستان متوجه شده باشد که با قدرت‌گیری شرق (چین، روسیه، ایران و چند کشور دیگری که به آنها پیوسته‌اند) دوران تک قطبی و زورگویی آمریکا (اسرایل و غرب) به سر آمده و برای اینکه بتوانند نفس بکشند و از تیغ دخالت‌های غرب در امور داخلی خود که می‌تواند به سرنگونی و حتی مرگ‌اشان بینجامد، رها شوند، نزدیک شدن به شرق است.
در این روزها مخصوصا جنگ غزه بر همه چیز تاثیر گذاشته است. ترکیه تا این اواخر هنوز فکر می‌کرد که اسرایل؛ غزه و حماس را نابود خواهد کرد پس روشی دیگر در پیش گرفته بود (از نظر لجستیکی از اسرایل حمایت می‌کرد) ولی اکنون مشخص شده که برنامه‌ها مطابق میل اسرایل و غرب پیش نخواهد رفت و بلکه ورق برگشته؛ پس او نیز همانند عربستان و بعضی دیگر مجبور به تغییر موضع شده است.
در این روزها ترکیه با اسرایل به درگیری‌های امنیتی پرداخته‌اند؛ از جمله ترکیه تعدادی از جاسوسان موساد را دستگیر کرده است. این عمل نشان از درگیری بسیار سخت میان آنها دارد.
البته در همین روزها رییس جمهوری ترکیه انتقادات سختی به اسرایل کرد و حتی تهدید نمود که اگر اسرایل وارد لبنان بشود او با این کشور وارد جنگ خواهد شد. این نکته را اگر بخواهیم جدی بگیریم و به حساب دور رویی‌های اردوغان نگذاریم؛ در نتیجه رویارویی ترکیه به عنوان عضوی از ناتو با اسرایل به عنوان متحد (ارباب) آمریکا موضوعی بسیار پیچیده است.
ماجرا آنجا پیچیده‌تر می‌شود که اسرایل با کشتن اسمع‌ال هنیه به ایران اعلام جنگ داده است و هر دو طرف در حال جمع‌آوری نیرو هستند و احتمال یک جنگ بزرگ و فراگیر جهانی هست. در نتیجه حتی موضع‌گیری شفاهی ترکیه می‌تواند مهم باشد.
موقعیت خاص استراتژیک ترکیه!
با یک نگاه ساده به نقشه جهان به موقعیت ویژه ترکیه پی می‌بریم:
ترکیه از یک طرف با روسیه و اکراین دو کشوری که با هم در حال جنگ تمام عیار هستند هم مرز است و آنها برای عبور از دریای سیاه باید از ترکیه عبور بکنند؛ و ترکیه از بسیاری جهات مجبور به روش‌های خاص در برابر آنهاست.
همچنین ترکیه با اروپا هم مرز بوده قسمتی از آن جزو اروپا است.
از طرف دیکر ترکیه با ایران، عراق و سوریه هم مرز است و بسیار نزدیک به لبنان و اسرایل می‌باشد. جایی که در آنجا هم جنگ در گیر است و اگر جنگ میان ایران (شرق) با اسرایل (غرب) عملی بشود سیاستی که باید در پیش بگیرد بسیار حساس و تعیین کننده خواهد بود.
پس اگر جنگی میان ایران و اسرایل درگیر بشود، ترکیه میان دو جنگ و بلکه سه جنگ (به‌واسطه حضورش در سوریه) قرار می‌گیرد که شاید اعلام بی‌طرفی کار ساده‌ای برایش نباشد.
حضور نظامی ترکیه در کشورهای آفریقایی نیز برایش سر درد ایجاد می‌کند.
اشاره!
در معادلات موضع‌گیرهای این کشورها باید رقابت سخت ترکیه، عربستان و مصر برای دست‌یابی به رهبری جهان سنی را هم گنجاند. پس باید روش‌هایی را در پیش بگیرند که بتوانند نظر مسلمانان سنی را جلب بکنند در حالیکه جنگ غزه و کشتار مردمان آنجا بسیاری از مسلمانان سنی را به طرفداری از ایران شیعی واداشته است و ادامه آن می‌تواند آنها را در میان مردمان خودشان منزوی بکند.
۳ اگست ۲۰۲۴
۱۲ امرداد ۱۴۰۳
اپسالا – سوید
فیلسوف صاحب مکتب
م. حسن بایگان
